02 mei Van grafsteen naar kunst
Betreft het nu recycle of upcycle, heet het hergebruik of nieuwgebruik…?
Sinds kort geef ik, in opdracht van rechthebbende families, ‘afgeschreven’ grafmonumenten een tweede leven, door van het natuursteen functionele kunstobjecten (o.a. stoelen, banken, tafels) voor hen te maken.
Eind mei, tijdens de landelijke Week van de Begraafplaats, worden een aantal van deze objecten op Ter Navolging in Tiel ten toon gesteld. Een geschikter moment bestaat niet, aangezien het thema van de Week van de Begraafplaats over ‘duurzaamheid’ gaat 😉
Op de back cover van het magazine Terebinth staat een interview waarin ik al een tipje van de sluier licht.
UIT HET VELD: MICHIEL VAN LUIJN
In deze rubriek vertellen mensen uit het veld over hun werk voor het behoud van ons funerair erfgoed. Aan het woord is Michiel van Luijn, medewerker van Luijn Natuursteen. Daarnaast is hij ontwerper en maker van objecten van natuursteen.
Michiel (1976) is de vierde generatie Van Luijn. Overgrootvader Gerrit startte in 1906 aan de Lingedijk in Tiel, schuin tegenover de begraafplaats Ter Navolging, als zelfstandig steenhouwer. Kennis, vakmanschap en andere vaardigheden werden van vader op zoon overgedragen. Sinds 1996 is de steenhouwerij op het bedrijventerrein aan de rand van Tiel gevestigd.
Familiebedrijf
Michiel is niet, zoals misschien werd verwacht, op jonge leeftijd het familiebedrijf ingestapt. ‘Ik heb sporteconomie gestudeerd, fanatiek ultimate frisbee gespeeld en veel gereisd. Maar het kunstzinnige en het werken met materialen heeft er altijd bij mij ingezeten. Voordat ik in ‘de zaak’ kwam werken heb ik een eigen bedrijf opgericht voor mijn ontwerpen van tafels, stoelen en banken van natuursteen. Ik heb lange tijd in het buitenland gewoond en gewerkt en uiteindelijk ben ik toch weer in Tiel terecht gekomen. In 2006 heb ik bij het honderdjarig bestaan van Van Luijn de overstap gemaakt.
Zijn eigen kunstwerken hebben een link met het funeraire. ‘Een aantal zitobjecten die ik heb ontworpen zijn op graven geplaatst. Er zit toch een bepaalde funeraire gedachte in het ontwerp. Natuursteen vertegenwoordigt duurzaamheid, het overleeft ons. Je koopt bij leven een kunstwerk dat later, als je dood bent, als monument op je graf kan worden geplaatst.’
Hergebruik oude grafstenen
De verschillende verhalen over de arbeidsomstandigheden bij de winning en verwerking van natuursteen zijn overbekend. Veel mensen pleiten dan ook voor hergebruik van bestaande grafstenen. Is dat de oplossing? ‘Mijn overgrootvader hergebruikte ieder stukje natuursteen. Van een oude grafsteen kon een dorpel worden gemaakt. Tegenwoordig wordt dat niet meer gedaan, het is veel efficiënter, ook uit oogpunt van service en garantie, om met nieuw materiaal te werken. Klanten vinden het vervelend om een ‘tweedehands’ steen te kopen. Maar binnen een familie kun je een grafsteen prima hergebruiken voor een nieuwe generatie of deze een andere functie geven. Wijzelf zullen niet snel gebruikte grafmonumenten in ons assortiment opnemen om die vervolgens na bewerking als nieuw te verkopen.’
‘Het ophalen, verwijderen van de tekst en het technisch goed polijsten van de plaat kost meer dan de inkoop van een nieuwe plaat. Het arbeidsloon is dan de spelbreker. De gedachte van hergebruik vind ik echter wel goed en bij minimale oppervlakte bewerking is beletteren geen probleem en wordt het hergebruik goedkoper.’
Wat kan er dan gedaan worden met een grafsteen?
‘Ik vind dat beleidsmedewerkers een actievere rol moeten gaan spelen. Biedt de nabestaanden de mogelijkheid om onder de grafsteen urnen bij te zetten. Niet één, maar meerdere. Zo houd je het (familie)graf in stand, de rechten lopen door en de gang naar de begraafplaats blijft in stand. Op die manier wordt de duurzaamheid van de plek en het monument gegarandeerd. Een steen kan ook een andere functie krijgen binnen de kring van nabestaanden. Dan komt de ontwerper in mij om de hoek kijken: maak er een functioneel kunstobject van.’
Bartho Hendriksen
Van Luijn Natuursteen, www.vanluijnnatuursteen.nl
Michiel van Luijn, www.michielvanluijn.com